Çikolata / çukulata kisti endometriozis hastalığının yumurtalıklarda oluşturduğu kistik yapıya verilen isimdir. Çikolata kisti denmelerinin nedeni kalın, kahverengi, katran benzeri bir sıvı içermeleridir. Endometriomalar genellikle iyi huylu olsa da, ~% 1 oranında malign transformasyonda görülebilir. Yumurtalık berrak hücreli karsinom ve endometrioid adenokarsinom tümörleri en sık görülen kanserlerdir. Malign transformasyon <6 cm'lik kitlelerde nadirdir.Tanı konduktan tedavi hastaya göre planlanmalıdır.
Ağrı yakınması olan kadınlar: Bu grup hastalarda en etkin tedavi cerrahidir. Cerrahinin laparoskopik olarak yapılması hem sonuçlar hem de hasta konforu yönünden karın açılarak yapılmasına oranla daha iyidir. Laparoskopi artık endometriozis tedavisinde altın standarttır. Cerrahi sırasında endometriomalar çıkarılmalı, yapışıklıklar açılmalı, ve görülen tüm endometriozis odakları yok edilmelidir.
Sadece kist ile başvuran yakınması olmayan kadınlar: Cerrahi öncesinde yumurtalık kapasitesi ultrason ve AMH ölçümü ile değerlendirilmeli ve yumurtalık kapasitesi düşük çocuksuz kadınlarda mümkün olduğunca cerrahiden kaçınılmalıdır. Bu durumda 3-6 ay aralar ile ultrason ve Ca125 ile yakın takip yapılmalıdır. Çocukları olan ve başka çocuk düşünmeyenlerde ise laparoskopi ile kist veya kistlerin alınması en uygun olan yaklaşımdır.
Çocuk sahibi olamama yakınması ile başvuran kadınlar: Bu grup hastalarda yumurtalık rezervi değerlendirildikten ve yeterli olduğu saptandıktan sonra kistin tek taraflı olduğu durumlarda laparoskopi ve ardından yaşa göre 6-12 ay kendiliğinden oluşabilecek bir gebeliği beklemek uygundur. Yumurtalık rezervi kötü, kadının yaşı 38’in üzerinde veya kist iki taraflı ise en doğrusu tüp bebek yapmaktır. Yapılan çalışmalar kisti alınan veya alınmayan kadınlarda tüp bebek ile gebelik oranlarında fark olmadığını göstermektedir. Tüp bebekte yumurta toplama işlemi esnasında kistin içine girilmemesi tavsiye edilmektedir.
Tüp bebek tedavisinde tekrarlayan başarısızlığı olan ve kisti olan kadınlar: Bu grup hastalarda planlama tartışmalıdır. Üç ya da daha fazla denemesinde başarısız olmuş olan kadınlarda endometriomaların alınması önerilebilir. Bu şekilde yapılmış olan bir çalışmada laparoskopi sonrasında hastaların %50’sinde kendiliğinden gebelikler oluşmuştur.
Tekrarlayan laparoskopiler sonrasında hala kisti olan kadınlar: Bu hastalarda laparoskopik cerrahinin komplikasyonları fazladır. Ağrı yakınması yok ise yakın izlem önerilir. Ağrı yakınması olan ve çocuk sahibi olmak istemeyen kadınlarda rahim ve yumurtalıkların alınması gündeme gelebilir. Çocuk isteği varsa ıvf yapılmalıdır. IVF öncesinde tüplerin değerlendirilmesi önemlidir. Tekrarlayan cerrahiler sonrasında oluşma olasılığı yüksek olan yapışıklıklardan dolayı tüpler tıkanmış olabilir. Eğer tıkalı tüp mevcut ise laparoskopik olarak alınması veya rahim ile bitişik olduğu yerden kapatılması gerekir. Laparoskopi yapılmasının yüksek risk taşıdığı olgularda ise histeroskopik sterilizasyon tekniklerinden yararlanılabilir.
